De cijfers rondom het thema zelfmoord zijn schokkend. In Nederland belanden er elke dag gemiddeld 10 jongeren van onder de 25 jaar in het ziekenhuis, omdat ze een zelfmoordpoging hebben gedaan. Elk jaar overlijden er ongeveer 120-140 jongeren onder de 25 jaar aan zelfmoord. En het cijfer van jongeren die worstelen met zelfmoordgedachten ligt nog veel hoger; één op de 10 jongeren worstelt met zelfmoordgedachten. Het plegen van zelfmoord is daarmee één van de belangrijkste doodsoorzaken onder jongeren.
Ook bij ons op de chat spreken we heel vaak jongeren die worstelen met zelfmoordgedachten. Vorig jaar stond het thema zelfmoord en automutilatie op nummer 3 in de ‘top 5’. Het is een schrikbeeld waarvan je hoopt dat het ver van je bed is. Maar wanneer we de bovenstaande gegevens op ons laten inwerken kan dat niet waar zijn. Ook in mijn directe omgeving moeten er tieners en jongeren zijn die worstelen met zelfmoordgedachten of erger. Hoe komt het dat ze hiermee worstelen en hoe kunnen we er voor hen zijn?
Taboe
Wanneer jongeren met zelfmoord worstelen is het verlangen naar de dood vaak niet het doel. Wel lijkt het de enige manier om hun problemen te stoppen. Deze gedachten kunnen vanuit allerlei problemen ontstaan. Te denken valt bijvoorbeeld aan het hebben van een depressie, het hebben van relatieproblemen, gepest worden, enzovoort. De problemen lijken zo groot dat er geen andere uitweg meer lijkt te zijn dan het plegen van zelfmoord. Een jongere heeft geen enkel uitzicht meer. Het bespreken van de problemen die een jongere of tiener heeft is vaak al heel moeilijk, wanneer daar dan nog gedachten van zelfmoord bijkomen wordt het extra beladen. Deze gedachten zijn beladen en roepen daarmee gevoelens van schaamte op. Naast dat jongeren zichzelf schamen, weten ze vaak ook nog goed hoe anderen hierover denken, het is een no-go.
Levensreddend
Wanneer tieners en jongeren met zelfmoordgedachten worstelen is het dan ook van uiterst belang dat ze een plek hebben waar ze deze gedachten en gevoelens wel kunnen bespreken, zonder het gevoel te krijgen dat ze veroordeeld worden.
Waar eerder nog weleens werd gedacht dat het uitspreken en bespreekbaar maken van gedachten tot zelfmoord zouden kunnen leiden, blijkt het tegendeel waar te zijn. Jongeren waar geen luisterend oor voor is, of die na het aanboren van hun gedachten het gevoel krijgen dat de gedachten verkeerd zijn, voelen zich eenzamer dan ooit. Juist het bieden van een luisterend oor kan een verandering brengen. Wanneer een jongere het gevoel heeft dat zijn gedachten er mogen zijn, wanneer een jongere erkenning en begrip krijgt kan er ruimte ontstaan voor nieuwe inzichten en mogelijke oplossingen.
Meer hulp
Vaak is er meer hulp nodig om problemen daadwerkelijk aan te pakken. Tieners en jongeren vinden het moeilijk om deze stap te zetten. Als je naast hen gaat staan en stapje voor stapje meedenkt is dat steunend voor hen. Wanneer ze klaar zijn om hulp te accepteren en daarmee aan de slag te gaan, kun je beschikbaar blijven als luisterend oor. Dan hebben ze jou om op terug te komen.
Signalenlijst
- Een tiener of jongere voelt zich langere tijd somber, down en/of depressief is.
- Een tiener trekt zich meer terug,
- Een tiener doet vage of concrete uitspraken als; ‘van mij hoeft het allemaal niet meer’ of ‘waar zou ik nog voor blijven leven’
- Afscheid nemen door persoonlijke dingen weg te doen.
- Niet goed voor zichzelf zorgen, slecht eten of niet letten op hoe hij eruit ziet
Mythes
- “Over zelfmoord beginnen, brengt mensen juist op het idee”
- “Iemand die over zelfmoord begint doet het niet echt”
- “Iemand praat slechts over zelfmoord om aandacht te krijgen”
Wat kun je doen?
- Vraag open hoe met de tiener/ jongere gaat
- Benoem de signalen die je hebt gezien en vraag of de tiener/jongeren het al dan niet herkent.
- Geef aan dat je je zorgen maakt en vraag door wat er aan de hand is
- Vraag of de tiener/jongere weleens aan zelfmoord denkt
- Wanneer het antwoord op stap 4 ja is; vraag dan verder naar deze gedachten; hoe vaak heeft hij/zij deze gedachten? Zijn er (concrete) plannen?
- Vertel dat je mee wilt denken over andere opties dan zelfmoord
- Verwijs naar hulp en help om de stap naar hulp te zetten.
