Rouwverwerking
Rouwverwerking is een proces dat op gang komt na een verlies. Dit proces gaat bij kinderen en tieners anders in zijn werk dan bij volwassenen. Maar hoe werkt dat dan precies? En wat kunt u doen voor kinderen en tieners die rouwen? In dit artikel geven wij antwoord op deze en andere belangrijke vragen rondom rouwverwerking bij kinderen en tieners.
Wanneer iemand door een rouwproces gaat, is deze persoon bezig het verlies te verwerken. Dit wil echter niet zeggen dat ieder verlies volledig wordt verwerkt. Een verlies draagt een mens vaak een leven lang met zich mee. Veel volwassenen denken dat kinderen alleen rouwen bij een sterfgeval. Maar ook bij een verhuizing, na een echtscheiding en bij het gemis van een dier is er bij kinderen vaak sprake van een rouwproces.
Geef kinderen de ruimte
Kinderen, en soms ook tieners, worden vaak door hun ouders en omgeving ‘beschermd’ tegen een verlies. Ze worden niet betrokken bij het verlies van bijvoorbeeld een opa of oma of ze worden pas later geconfronteerd met het verlies. Hiermee wordt een kind of tiener echter niet beschermd. Het zorgt alleen maar voor uitstel van het rouwproces. Een proces waar ze vroeg of laat toch doorheen moeten. Geef kinderen daarom de ruimte om te rouwen en schrik niet van heftige reacties zoals boosheid, verdriet, schuldgevoelens en agressie. Door geen ruimte te geven aan de gevoelens die bij rouw horen, kunnen zelfs ontwikkelings- en gedragsstoornissen ontstaan. Opgekropte emoties zullen later op een andere manier een uitweg zoeken.
Het rouwproces
Ieder mens moet tijdens een rouwproces het verlies leren aanvaarden, zich aanpassen aan de nieuwe situatie en uiteindelijk het verlies een plaats geven in het dagelijks leven. Hóe iemand
dit doet, verschilt per persoon en per leeftijdscategorie. Een peuter die met een verlies te maken krijgt, zoekt troost bij bijvoorbeeld de favoriete knuffel of een huisdier. Op diezelfde manier zal het ook anderen willen troosten. Een kleuter ziet het verlies soms als een straf op zijn/haar eigen gedrag en begrijpt het definitieve van de dood niet. Het is daarom goed om aan een kleuter in duidelijke, kinderlijke taal uit te leggen wat ‘dood-zijn’ inhoudt. De meeste kinderen creëren onwerkelijke fantasieën rondom het verlies. Dit is niet erg en hoort bij het verwerkingsproces. Als een kind echter blijft ontkennen of fantaseren, is het belangrijk om in te grijpen.
De manier waarop tieners een verlies verwerken, komt op veel punten overeen met het rouwproces van volwassenen. Een belangrijk verschil is echter dat het brein van een tiener nog in ontwikkeling is en dat het in deze periode van het leven de eigen identiteit ontwikkelt. Door een verlies wordt dit proces doorbroken. Het is daarom belangrijk dat een tiener een volwassene
in zijn of haar omgeving heeft waar bijvoorbeeld mee gepraat kan worden
om het verdriet te verwerken.
God beschermt
Het belangrijkste wat we voor rouwende kinderen en tieners kunnen doen, is voor en met hen bidden. Breng samen met hen de situatie bij God. Hij is er voor kinderen zonder ouder(s), broertje, zusje en kinderen die te maken hebben met een andere vorm van verlies. God beschermt hen die te maken krijgen met een verlies en roept ons op voor deze mensen te zorgen (Jes. 1:17). Laten we gehoor geven aan deze opdracht. Zéker als het om onze jeugd gaat!
Tips en werkvormen
- Maak tijd om te luisteren naar hun verhaal
- Maak samen een fotolijst voor de foto van de overledene
- Neem een paar avonden de tijd om samen een herinneringsdoos te maken. Verzamel foto’s en voorwerpen en bewaar de versierde doos op een ‘handige’ plek: niet in het zicht, kinderen willen niet voortdurend herinnerd worden aan een verlies
- Stel een herinneringsboek of koffer samen.