Op een vrijdagavond zitten we aan de keukentafel, mijn nichtje en ik. Ze vertelt over haar huiswerk, vriendinnen en over de therapie die ze volgt. In de loop van ons gesprek, waarin ik haar de hemd van het lijf vraag, verzamel ik al mijn moed en besluit ik het te doen. Voorzichtig vraag ik het haar: ‘Denk je wel eens aan de dood?’ Zonder enige moeite, maar met haar ogen afgewend antwoordt ze: ‘Ja, en zelfs wel meer dan dat.’ Heb jij die vraag wel eens aan een kind of een tiener in je omgeving gesteld? De dood is iets dat zo veel met je kan doen dat je er misschien liever niet over praat of zelfs het liefst niet over nadenkt. Maar hoe moeilijk dit gesprek ook, de vraag is juist ontzettend van belang!
Zelfdoding
Het aantal zelfdodingen in Nederland stijgt de laatste jaren, ook onder jongeren. Onlangs is het team van Chris getraind door 113. We gingen in gesprek over suïcidaal gedrag, psychisch lijden en zelfdoding. In het dagelijks leven is het lastig om over dit onderwerp te spreken, en zeker met jongeren uit de eigen omgeving. Maar het is juist belangrijk om dit wel te doen en om deze vragen te stellen. Zelfmoord is de meest voorkomende doodsoorzaak onder jongeren (CBS, 2019). Van de Nederlandse jongeren denkt 10% wel eens aan zelfdoding en 1 op de 25 doet ook wel eens een poging (CBS, 2019). Op de Chris Chat ging in 2019 5,6% van de gesprekken over zelfmoord. Er is dus een kans dat er jongeren in uw omgeving zijn die wel eens denken aan de dood en dat kan een angstig gevoel geven, maar voor we verder gaan over zelfdoding zetten we drie fabels op een rij.
Fabels
- Praten over zelfmoord brengt iemand op het idee. -> Een echt gesprek leidt daar niet toe. Het lucht juist op als het onderwerp er mag zijn en opent de weg voor het zoeken naar hulp.
- Zelfmoordgedrag betekent dat iemand dood wil. -> Zelfmoordgedrag is een middel om uit een situatie weg te komen waar men inzit. Iemand wil meestal niet dood, maar een oplossing voor zijn situatie of problemen.
- Zelfmoord gebeurt plotseling. –> Er gaat voor de persoon een proces aan vooraf.
Mogelijke signalen
Hoe komt iemand tot zelfdoding? Het is een proces dat iemand doorloopt, wat in het algemeen begint met gedachten, daarna ontstaat er een wens en wordt er een plan gemaakt. Na het treffen van voorbereidingen kan een eerste poging plaats vinden en uiteindelijk kan de stap naar daadwerkelijke suïcide worden gezet. Het kennen van dit proces is belangrijk, omdat het helpt bij het gesprek en het opvangen van signalen. Echter is dit proces pas expliciet zichtbaar bij de voorbereiding en/of wanneer er daadwerkelijk stappen worden ondernomen.
Hoe krijg je dan inzicht op die eerdere stappen? Uitspraken en gedrag kunnen er op wijzen: moedeloze uitspraken als ‘het heeft toch allemaal geen zin meer’, zich veel terugtrekken of juist opvallende opluchting (door het vooruitzicht op vrij zijn van problemen), somberheid, automutilatie, roekeloos middelengebruik en (school)verzuim kunnen signalen zijn. Maar de eerste stappen, van gedachten en wens, kun je eigenlijk alleen bereiken door hiernaar te vragen.
Stel de vraag van je leven
Het is belangrijk om de vraag; ‘denk jij weleens aan de dood’ toch eens te stellen en het onderwerp ‘de dood’ niet te vermijden. Juist voor tieners die depressief zijn en wel eens aan de dood denken, zal het geen schok zijn om deze vraag te krijgen. Voor tieners die er niet over na denken, kan het een gesprek openen en ruimte creëren wanneer zij wel met gedachten of vragen rondlopen. Durf jij de vraag te stellen? Aan tieners uit de kerk? Je partner? Je kind?
Wil je meer weten over het gesprek aangaan, doe dan de training op 113.nl; https://vraagmaar.113.nl/online-training/. Maak je je zorgen over je eigen kind of een kind in je omgeving, neem gerust contact op via onze opvoedmail of met 113. Kinderen en tieners zijn welkom op onze chat, telefoon of mail!
Om over na te denken:
De dood is in onze samenleving geen makkelijk onderwerp om over te praten. De dood is het ultieme bewijs dat wij als mens niet alles in de hand hebben en dat vinden we in de Westerse samenleving ontzettend moeilijk. Is het daarom zo’n taboe om over dit onderwerp te praten?
5
